zaza genclik
GİRİŞ
Bu derslerin ana amacı Zazaca - Dımılki'yi bilmeyenlere ögretmek değil, Zazaki - Dımılki dilini konuşabilip, okuma yazmasını bilmeyenlere, okuma-yazma konusunda yardımcı olmaktır.
Bunu yaparken kişinin Türkçe okur-yazar oldugunu kabul ediyoruz. Türkçe dilinde okuma yazma bilen bir kimse, eğer yeterince Zazaki biliyorsa, kısa zaman zarfında yapacagı alıştırmalarla, Zazaki okuma - yazma sorununu halledeceğine inanıyoruz.
Zazaca'da akıcı konuşma yeteneği olan kişi çok kısa bir sürede akıcı bir şekilde okuyup yazmayı da geliştirecektir.
Bilindiği gibi Zazaca konuşanların hemen hemen hepsi Türkiye kökenli ve Latin harfleriyle Türkçe okur-yazardırlar. Bu nedenle de buradaki okuma yazma konusundaki izahları, örnekleri ve karşılaştırmaları Türkçe dililnde yapacagız.
ALFABE
Zazaca Alfabe ile Türkçe alfabe arasındaki fark kolayca kavranabilecek kadar az sayılır. Türkçe alfabedeki harflerın 27 tanesi aynı şekilde ve aynı seslere karşılık olarak kullanılırlar. Ancak Zazaca Alfabede 32 harf mevcuttur.
Zazacada alfabesınde:
a, b, c, ç, d, e, ê, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, ş, t, u, ü, v, w, x, y, z
harflerı mevcutken,
Türkçe ile aynı olan:
a, b, c, ç, d, e, f, g, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z
27 harfi de oldugu gibi kullanmaktadır.
Farklı Harfler:
Zazacada, Türkçeden farklı olarak fazladan:
ê, q, w, x, sesleri vardır. ( Ayrıca dikkat edilirse zazacada Öö sesinin olmadığı görülecektir)
Türkçe alfabeden tanıdığınız harflerle aşağıdaki ZAZACA kelimeleri okuyabilirsiniz.
Adır : Ateş
ju / yew : bir
veng : Ses
verg : kurt
bon : bina
fek : ağız
kerge : tavuk
ga : öküz
Zazaca alfebede olupta Türkçede olmayan harfler:
sadece dört harf mevcuttur.
bunlarda: Q-q, W-w, X-x, Ê- ê, harfleridir.
Zazaca - Türkçe ortak harfler
(bazı örnek kelimelerle.)
Sessiz harfler
B b - Bızı (keçi) M m - mordem ( adam)
C c - Cüanıkı (kadın) N n - nenig ( tırnak)
Ç ç - Çıber (kapı) P p - pelge (yaprak)
D d - Dest (el) R r -
F f - Fek (ağız)
G g - Genım (buğday)
H h - Hak (yumurta)
J j - Ju ( bir)
K k - Kemerı (taş)
L l - lıngı (ayak)
Mm - Meyman (misafir)
S s - Sayı (elma)
Ş ş - Şilanı (kusşburnu)
T t - Torzen (balta)
V v - Verg (kurt)
Y y - Meyman (misafir)
Z z - zon (dil)
Türkçede olmayan Zazaca sesiz harfler
Q q - Qorr (bacak)
W w - Ware (yayla)
X x - Xemel (süs)
Zazaca Türkçe ortak harfler
(bazı örnek kelimelerle)
Sesli harfler
A a - As(ş)me (ay)
E e - Eskızı (kuru üzüm)
I ı - ş(s)ıt (süt)
İ i - İştane (yüzük)
O o - ostor (at)
U u - Usarr (bahar)
Ü ü - Lüye
(not: Zazacada (Ü) harfi hiçbir zaman kelimenin başında yer almaz, bunun gibi (I) harfi de kuzey ağzında kelimenin başında yer almaz.
Türkçede bulunmayan zazaca sesli harfler
Ê ê seslisine örnekler
bê : gel
çêneke : kız
çêrang : tavan, çatı kirişi
dês duvar
Güney ve merkez lehçesinde kullanılan harfler
'azeb (ergen)
'erd (toprak)
'H 'h - 'hewt (yedi)
Ğ sesinin Zazaca okunuşu
ğezna hazine
ğezalı ceylan
ğızalık kömür tanesi
ğart biley taşı
ğelat yanlış
rr sesine örnekler
bırr : orman
perr(e) kanat
herremus : köstebek
merre : fare
kırrı : sıpa
Kh kh sesine örnekler
khal ihtiyar
khoçıke kaşık
khan eski
khovık huni
kherr sagır
Q - q sesine örnekler
qor : bacak
qılançıkı : saksağan
qal : söz, kelime
qalın : başlık
qıc(z) : küçük
W w harfine örnekler
Wae : bacı, kız kardeş
Ware : yayla
Werd(enı) : yemek
Weş(s) : sağ, sağlıklı, tatlı, hoş
Wereza yeğen (kızkardeşin oğlu)
X x Harfine örnekler
le(a)x : alay (şaka etmek)
xal : dayı
xıle : çömlek
xırxe : awuç içi kadar taş
xete : çizgi, satir
xemel : süs