zaza genclik

GİRİŞ

Bu derslerin ana amacı Zazaca - Dımılki'yi bilmeyenlere ögretmek değil, Zazaki - Dımılki dilini konuşabilip, okuma yazmasını bilmeyenlere, okuma-yazma konusunda yardımcı olmaktır.

Bunu yaparken kişinin Türkçe okur-yazar oldugunu kabul ediyoruz. Türkçe dilinde okuma yazma bilen bir kimse, eğer yeterince Zazaki biliyorsa, kısa zaman zarfında yapacagı alıştırmalarla, Zazaki okuma - yazma sorununu halledeceğine inanıyoruz.

Zazaca'da akıcı konuşma yeteneği olan kişi çok kısa bir sürede akıcı bir şekilde okuyup yazmayı da geliştirecektir.

Bilindiği gibi Zazaca konuşanların hemen hemen hepsi Türkiye kökenli ve Latin harfleriyle Türkçe okur-yazardırlar. Bu nedenle de buradaki okuma yazma konusundaki izahları, örnekleri ve karşılaştırmaları Türkçe dililnde yapacagız.

ALFABE

Zazaca Alfabe ile Türkçe alfabe arasındaki fark kolayca kavranabilecek kadar az sayılır. Türkçe alfabedeki harflerın 27 tanesi aynı şekilde ve aynı seslere karşılık olarak kullanılırlar. Ancak Zazaca Alfabede 32 harf mevcuttur.

Zazacada alfabesınde:

a, b, c, ç, d, e, ê, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, ş, t, u, ü, v, w, x, y, z

harflerı mevcutken,

Türkçe ile aynı olan:

a, b, c, ç, d, e, f, g, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z

27 harfi de oldugu gibi kullanmaktadır.

Farklı Harfler:

Zazacada, Türkçeden farklı olarak fazladan:

ê, q, w, x, sesleri vardır. ( Ayrıca dikkat edilirse zazacada Öö sesinin olmadığı görülecektir)

Türkçe alfabeden tanıdığınız harflerle aşağıdaki ZAZACA kelimeleri okuyabilirsiniz.

Adır : Ateş
ju / yew : bir
veng : Ses
verg : kurt
bon : bina
fek : ağız
kerge : tavuk
ga : öküz

Zazaca alfebede olupta Türkçede olmayan harfler:

sadece dört harf mevcuttur.

bunlarda: Q-q, W-w, X-x, Ê- ê, harfleridir.

 Zazaca - Türkçe ortak harfler

(bazı örnek kelimelerle.)

Sessiz harfler

B b - Bızı (keçi) M m - mordem ( adam)

C c - Cüanıkı (kadın) N n - nenig ( tırnak)

Ç ç - Çıber (kapı) P p - pelge (yaprak)

D d - Dest (el) R r -

F f - Fek (ağız)

G g - Genım (buğday)

H h - Hak (yumurta)

J j - Ju ( bir)

K k - Kemerı (taş)

L l - lıngı (ayak)

Mm - Meyman (misafir)

S s - Sayı (elma)

Ş ş - Şilanı (kusşburnu)

T t - Torzen (balta)

V v - Verg (kurt)

Y y - Meyman (misafir)

Z z - zon (dil)

Türkçede olmayan Zazaca sesiz harfler

Q q - Qorr (bacak)

W w - Ware (yayla)

X x - Xemel (süs)

 Zazaca Türkçe ortak harfler

(bazı örnek kelimelerle)

Sesli harfler

A a - As(ş)me (ay)

E e - Eskızı (kuru üzüm)

I ı - ş(s)ıt (süt)

İ i - İştane (yüzük)

O o - ostor (at)

U u - Usarr (bahar)

Ü ü - Lüye
(not: Zazacada (Ü) harfi hiçbir zaman kelimenin başında yer almaz, bunun gibi (I) harfi de kuzey ağzında kelimenin başında yer almaz.

 Türkçede bulunmayan zazaca sesli harfler

Ê ê seslisine örnekler

bê : gel

çêneke : kız

çêrang : tavan, çatı kirişi

dês duvar

Güney ve merkez lehçesinde kullanılan harfler

'azeb (ergen)

'erd (toprak)

'H 'h - 'hewt (yedi)

Ğ sesinin Zazaca okunuşu

ğezna hazine

ğezalı ceylan

ğızalık kömür tanesi

ğart biley taşı

ğelat yanlış

rr sesine örnekler　

bırr : orman

perr(e) kanat

herremus : köstebek

merre : fare

kırrı : sıpa

Kh kh sesine örnekler

khal ihtiyar

khoçıke kaşık

khan eski

khovık huni

kherr sagır

Q - q sesine örnekler

qor : bacak

qılançıkı : saksağan

qal : söz, kelime

qalın : başlık

qıc(z) : küçük

W w harfine örnekler

Wae : bacı, kız kardeş

Ware : yayla

Werd(enı) : yemek

Weş(s) : sağ, sağlıklı, tatlı, hoş

Wereza yeğen (kızkardeşin oğlu)

X x Harfine örnekler

le(a)x : alay (şaka etmek)

xal : dayı

xıle : çömlek

xırxe : awuç içi kadar taş

xete : çizgi, satir